شور و شیرین | آموزش آشپزی و شیرینی پزی

تحریریه آشپزباشی

در آن زمان تقریبا تمام کارهای مربوط به عید نوروز، توسط اعضای خانواده انجام می شد که در بیش تر مواقع، همه در یک خانه زندگی می‌کردند و دست به دست هم داده به خیاطی و خانه تکانی، خرید و پخت و پز می پرداختند، باغچه را صفا داده و گل کاری می کردند و خلاصه با آغاز سال نو، همه با احساس رضایت از نتیجه کوششهای خود، پذیرای مهمانان شده و خود به دیدار فامیل می‌رفتند و روزهای خوشی را در کنار یکدیگر می‌گذراندند. 

عید نوروز برای کودکان از حال و هوائی استثنائی برخوردار بود و اکثر آنان تنها در همین زمان صاحب یک دست لباس نو می‌شدند و شاید یکی دو اسکناس تا نخورده در روز عید، عیدی می‌گرفتند و برای آن هزارتا نقشه می‌کشیدند.

ناگفته نماند که در بیش‌تر موارد این اسکناس‌ها به جیب والدین می‌رفت و خرج گوشه ای از اجاره خانه یا یک مورد ضروری دیگری می‌شد که آن‌را به بعد موکول کرده بودند. زیرا در این روزها هیچ کس از خرج کردن پول کم نمی‌گذاشت و ضرب المثل "چو فردا شود فکر فردا کنیم" در این مواقع خیلی صدق می‌کرد!

اما تمام این‌ها چیزی از لذت عیدی کم نمی‌کرد و بچه هائی هم که می‌دانستند قرار است عیدی نقد آن‌ها به مصارف دیگر برسد، با این ایده که کمک خرج پدر و مادر خود شده‌اند به خود دلگرمی میداده و حتی بادی به غبغب می‌انداختند و احساس بزرگی می کردند. 

پیشواز نوروز

از آغاز ماه اسفند کم کم اندیشه عید نوروز موجب شادی اغنیا و نگرانی فقرا می‌شد و در این میان اوضاع کسبه بازار از همه بهتر بود و فصل رونق بازار فرا رسیده بود. اولین کار، که زمان و دقت بیش‌تری لازم داشت تهیه رخت و لباس نو بود.

لباس کودکان معمولا از رنگ‌های شاد و زنده تهیه می‌شد که غالبا توسط خانم‌های خانه دوخته می‌شد و کفش و کلاه تنها مواردی بودند که از بازار خریداری می‌شدند.  خانم و آقا هم(در خانواده های متوسط) معمولا به نو کردن چند تکه اصلی لباس خود که شامل چادر مشکی و چادر نماز، کفش و عبا بود می‌پرداختند و در صورت امکان البسه دیگر را شسته و رفو میکردند، یقه ها را آهار می‌زدند و خلاصه برای سال نو، نونوار می‌شدند. 

عید نوروز و خانه تکانی

هر چند که تهیه لباس نو در بعضی از خانواده های بی بضاعت انجام نمی شد، ولی رسم خانه تکانی، فقیر و غنی نمی‌شناخت و برای انجام شدن آن، تمام وسائل خانه باید بیرون ریخته شده و تمام خانه شسته، جارو و گردگیری می شد و بعد تمام اسباب پس از تمیز شدن به داخل برده شده و چیده می‌شد. 

در همین خانه تکانی‌ها، دو کار مهم انجام می‌گرفت، یکی دل کندن از لوازم و اسباب کهنه و شکسته بود که پس از یک یا چند سال کار کردن و تعمیر شدن، دیگر نفس‌های آخر را کشیده و تنها به درد دور انداختن می‌خورد و همچنین تغییر و تحول شکل چیدن اثاث منزل که با بیرون ریختن و دوباره چیدن، شکل تازه ای به خانه داده و موجب تنوع می‌شد. 

خانه تکانی قبل از عید نوروز در آن روزها وقت بسیاری می‌گرفت. زیرا از تکاندن فرش و گلیم و قالی شروع می‌شد و با صیقل دادن لوازم فلزی، شستن پارچه ها (ملافه و پرده، روتشکی و پشتی‌ها و...)، شستن در و پنجره ها و ظرف و ظروف و دوده گیری از اتاق‌ها به پایان می‌رسید و بعد همه چیز باید دوباره چیده می‌شد تا سال بعد که روز از نو، روزی از نو. 

عید نوروز و سبزه سبز کردن

سبزهعید از بیست روز تا ده روز مانده به عید باید سبز می‌شد. به این ترتیب که خانم خانه به تعداد جمعیت خانواده مشت مشت گندم یا عدس یا هر دانه سبز کردنی دیگر را برداشته و در ظرفی سفالی می‌ریخت، این کار باید طوری با دقت انجام می‌شد که از دستشان دانه ای به زمین نیفتد و در ضمن با هر مشت دانه باید برای سلامتی، خوشی، سعادت و گشایش بخت و مال آن شخص دعا می‌کردند، سپس روی دانه ها را با آب نیم گرم پوشانده و در جائی نه گرم و نه سرد قرار می‌دادند و هر روز آب تازه رویش می‌ریختند تا جوانه بزند. 

این دانه های جوانه زده را در دستمال مرطوبی نگه می‌داشتند تا برگ‌های آن نیش بزند و بالا بیاید، سپس سبزه را در یک سینی یا بشقاب زیبا قرارداده، و هر روز آب می‌دادند تا سبز شده و برای هفت سین آماده شود، سپس آن‌را با روبان قرمز و گل‌های پارچه‌ای تزئین کرده و سر سفره می‌گذاشتند.

خانم‌های باسلیقه با تخم تره تیزک (شاهی) سبزه سبز می‌کردند و با دانه های شاهی که پس از خیس شدن لعاب پیدا می‌کند، روی پارچه ای جملاتی چون “سال نو مبارک” و”یا مقلب القلوب و الابصار” را می‌نوشتند و سبزه خود را به این شکل سبز می‌کردند.

خوردنی‌های شب عید

سبزی پلو: یک شب مانده به تحویل سال، زمان خوردن سبزی پلو با کوکوی سبزی، سیر تازه و ماهی فرا می‌رسید. عقیده به پلوی سبزی دار این بود که می‌گفتند خوردن آن دل را زنده، احشاء را تازه ، بدن را رطوبت مفید می‌بخشید و روح تازه به تن می‌دمید. با توجه به اینکه در تهران سبزی تازه هنوز نرسیده بود و وسایل تندرو برای رساندن ماهی تازه به تهران موجود نبود، بیشتر تهرانی‌ها از سبزی خشک و ماهی دودی استفاده می‌کردند...

برای خواندن بخش دوم -آداب عید نوروز در تهران قدیم - اینجا کلیک کنید.