گیاه‌شناسی
کدو تنبل، گیاهی است یک ساله با ساقه علفی پیچک‌دار و گسترده بر روی زمین یا بالارونده به طول تا 10 متر. کدو تنبل دارای ساقه استوانه‌ای شیاردار و در وسط توخالی بوده که پوشیده از تارهای خشن می‌باشد. برگ‌های این گیاه بزرگ، پوشیده از کرک بوده و دندانه دار است، همچنین منقسم به 5 لوب زاویه‌دار می‌باشد. گل‌های کدو تنبل درشت و به رنگ زرد است که در دو نوع نر و ماده بر روی یک پایه قرار گرفته‌اند. میوه که کدو تنبل نامیده می‌شود، کروی، حجیم و بزرگ است و اکثرا دو فرورفتگی در بالا و پایین آن وجود دارد. قسمت گوشتدار میوه، خوراکی و به رنگ زرد تا نارنجی است. داخل میوه حفره بزرگی وجود دارد که دانه‌های فراوان به جدار آن چسبیده است. دانه‌های کدو بیضی شکل، و به طول تا 20، عرض تا 10 و به قطر تا 4 میلی متر است که ته آن گرد و نوک آن باریک می‌باشـــد. مغز دانه حاوی روغن فراوان است و مصرف خوراکی دارد. دانه‌ها نیز به رنگ سفید یا سفید مایل به زرد هستند.
تاریخچه
دانه گونه‌های مختلف کدو تنبل برای قرن‌ها در طب سنتی، برای از بین بردن و کمک به تخلیه کرم‌ها و انگل‌های روده‌ای از بدن به کار رفته است. چنان که مرسوم است دانه گونه‌های کدوتنبل بعد از آسیاب شدن و یا همانند چای، مصرف می‌شوند. مقدار دانه‌ای که می‌تواند اثر فارماکولوژیکی داشته باشد، بسته به گونه گیاه متفاوت بوده و از 50 گرم تا بیش از 500 گرم است و معمولاً این میزان در چند قسمت خورده می‌شود. در برخی از فرهنگ‌ها، خوردن مقدار کمی از دانه گیاه به طور روزانه برای پیشگیری از عفونت‌های کرمی پیشنهاد می‌گردد. از دانه‌های کدو تنبل برای درمان بیماری‌های غده پروستات استفاده می‌شود.
منبع جغرافیایی
این گیاه بومی آمریکاست، اما امروزه در همه جا کشت می‌گردد و از کشورهای شوروی سابق، یوگسلاوی سابق، چین، اتریش، مجارستان و مکزیک به دیگر نقاط جهان صادر می‌شود.
ترکیبات مهم
دانه حاوی 35 تا 40 درصد روغن مایع، به میزان تا 30 درصد پکتین و به میزان 25 تا 30 درصد پروتئین است، املاح معدنی موجود در کدو تنبل شامل منگنز، روی، مس و به مقدار كم سلنیوم می‌باشد. ویتامین مهم آن E می‌باشد. از دیگر ترکیبات با اهمیت آن چربی‌ها، هورمون‌ها، آنزیم‌ها و کوکوربیتاسسین‌هاست. مواد فعال ضد کرم دانه‌ها، کوکوربیتاسین‌ها هستند که از مشتقات کربوکسی پیرولیدین است. انتشار این ماده به طور محدود در این خانواده است. میزان این مواد در گونه Maxima از 53/0 تا 94/1 درصد، در گونه Moschata از 4/0 تا 84/0 درصد و در گونه Pepo از 18/0 تا 66/0 درصد متغیر است. میوه کدو دارای مقدار زیادی کاروتنوئید است و دانه‌های نارس آن حاوی کاروتن و بتاکاروتن بوده، همچنین گونه‌های مختلف کدو از نظر میزان و مقدار کاروتنوئیدها متفاوت می‌باشند.
اثرات مهم
مهمترین اثر دانه‌های کدو، مهار 5 آلفا ردوکتاز است که دی هیدروتستسترون را به SHBG تبدیل می‌کند. در این عمل کوکوربیتاسین‌های دانه نقش مهمی را دارا هستند. اثر مهم دیگر آن به عنوان آنتی‌اکسیدان می‌باشد. گزارش‌هایی در مورد اثرات ضد کرم، ضد تومور و کاهش چربی از بعضی گونه‌های کدو نیز وجود دارد. خاصیت کاهش قند خون مربوط به میوه کدو در بعضی گونه‌ها گزارش شده است. همچنین خاصیت کاهش تورم پروستات در مشکلاتی از جمله تکرر ادرار، تاخیر در ادرار، باقی ماندن ادرار در مثانه و مجرای ادرار از دانه کدو تنبل در ارتباط با ماده ای به نام کوکوربیسین گزارش شده است.
اشکال دارویی
شکل مصرفی آن به صورت چای معمول نیست؛ ولی 10 تا 20 گرم از مغز دانه‌ها روزانه جویده می‌شود. داروهای آن به شکل پرل، پودر، کپسول و یا اشکال دیگر تهیه شده‌اند. دانه‌هایCucurbita حاوی حدود 50 درصد روغن است که مهمترین اسیدهای چرب آن شامل اسیدپالمیتیک، اسیداستئاریک، اسیداولئیک و اسیدلینولئیک هستند. همچنین پكتین، پروتئین و ویتامین E (گاماتوکوفرول) از دیگر ترکیبات این دانه هستند. ترکیبات دیگری که در انواع کدو گزارش شده است، شامل اسیدهای آمینه، استرول‌ها و تری‌ترپن‌ها می‌باشند.
سمیت
تاکنون هیچگونه سمیت و عارضه ای از کدو تنبل گزارش نشده است.
مهمترین اثرات گزارش شده میوه و دانه کدوتنبل:
ضد تجمع پلاکت‌ها، ضد آندروژن، ضد قند، ضد ادم، ضد التهاب، ضد اکسیدان، ضد تورم پروستات، ضد تب، ضد کرم، مقوی اعصاب، ملین، مهار کننده 5 آلفا ردوکتاز، ادرارآور و خلط آور.
نکات قابل توجه
1- در بعضی از منابع بیشترین اثر کاهش تورم پروستات را مربوط به مغز دانه‌های Cucurbita pepo convar. Citrullinina var. Styriaca می‌دانند و معتقدند که گونه‌های دیگر دارای اثرات به مراتب ضعیف تری نسبت به اینگونه است.
2- بیشترین فرآورده‌های دارویی حاصل از کدو مربوط به مغز دانه آن است که در رده داروهای اورولوژی به منظور کاهش تورم پروستات تهیه شده است.
