وی در روزهای پایانی هر سال خانه به خانه می‌گردد و با خواندن شعرهائی مخصوص برای اهالی هر خانه، سالی پربركت را آرزو می‌كند. او همچنین روزهای مانده به عید را شمارش می‌كند و بدین جهت می‌توان گفت به احتمال زیاد، واژه «سایا» از مصدر تركی «سایماق» به معنای «شمردن» گرفته شده است.
سایاچی‌ها در مقابل دعاهای خیر و شعرهای دوست‌داشتنی خود از صاحب‌خانه‌ها هدیه و انعامی را دریافت می‌كنند. این هدیه ممكن است گندم، جو، شیرینی و آجیل باشد یا مبلغی پول به سایاچی هدیه داده شود.
استان كرمان
آماده كردن لباس نو از مراسم شب عید است. سهن (sehen) ریختن و پختن كماج و سمنو از دیگر مراسم خاص مردم استان كرمان قبل از ایام عید است. خیرات كردن شیرینی، غذا و میوه بر مزار مردگان در پنجشنبه آخر سال كه به آن عید مرده‌ها می‌گویند از دیگر آئین‌های قدیمی نوروز در كرمان است.
مردم استان كرمان از قدیم به هنگام تحویل سال سفره پهن میكردند و هر چه در منزل داشتند از كماج، نان و سبزی گرفته تا شیرینی و آجیل و تخم‌مرغ رنگ شده بر سر سفره قرار می‌دادند و بر این باور بودند كه هنگام تحویل سال تخم‌مرغ رنگی روی آینه تكان می‌خورد.
زنان هسته‌های بادام تلخ و زردآلو را جوشانده و شیرین میكردند. تخمه آفتابگردان، هندوانه، كدو، خربزه و پسته برشته میكردند. قُوتّو یكی دیگر از تنقلات عید نوروز است.
كماج سهن از شیرینی‌هائی است كه برای عید نوروز از آرد سهن (جوانه گندم) و خرما و ادویه پخته می‌شود. پخت نان چرب و شیرین از دیگر مواردی است كه برای پذیرائی از مهمانان در ایام نوروز صورت می‌گیرد.
در گذشته بیشتر از انجیر، مویز (كشمش)، خرمای خشك، نخود، گندم برشته، كنجد، شاهدانه و... به عنوان تنقلات عید استفاده میكردند كه امروز نیز در برخی نقاط روستائی استان كرمان مرسوم است.
در شب پایانی و شب اول سال خانواده‌ها اقدام به پخت آش رشته، رشته پلو، سبزی‌پلو و غیره میكردند. در كرمان قبل از تحویل سال بزرگ خانواده مقداری پول برای تبرك وسط قرآن می‌گذارد و بعد از تحویل سال كه كوچكترها برای دیدن و دست‌بوسی او می‌آیند به آنها عیدی می‌دهد.
در گذشته، تنقلات، تخم‌مرغ‌های رنگ‌كرده، گل سر، پارچه و غیره عیدی می‌دادند.
استان مركزی
رسم كوزه سفالی، یكی از آئین‌ها و باورهای قدیمی نوروزی در شهر ساوجی‌هاست كه توسط زنان انجام می‌شود و به این ترتیب است كه شب قبل از عید زنانی كه نذر دارند، نیت كرده و كوزه سفالی بر می‌دارند، اسم خود را روی كاغذ می‌نویسند و آن را داخل كوزه می‌گذارند.
گاهی به جای نوشتن اسم، یك سكه، انگشتر یا چیز دیگری را برای نشانه داخل ظرف می‌اندازند و صبح روز بعد، یكی از زنان مورد اعتماد در حالی كه دعا می‌خواند، هر یك از نشانه‌ها را بیرون آورده و بدین ترتیب هر كس به نیتش می‌رسد.
مردم شهرستان خمین از دیرباز شب قبل از تحویل سال در تمام اتاق‌های منزل شمع و چراغ می‌افروزند و بر روی بام خانه‌ها آتش روشن می‌كنند. نوروز در اراك با خانه تكانی در آستانه نوروز و كاشتن سبزه شروع می‌شود.
اراك شهری مهاجرپذیر است كه اكنون از همه نقاط كشور در آن زندگی می‌كنند و می‌توان گفت مجموعه‌ای از آئین‌ها را در اراك می‌توان یافت. آخرین جمعه سال متعلق به «اهل قبور» و مزار شهداست، شب عید كوچكترها در خانه بزرگترها جمع می‌شوند تا آخرین روز سال و اولین شب سال جدید را در كنار هم بگذرانند.
سفره هفت‌سین اراكی با تنقلات بومی منطقه پر می‌شود، باسلق هزاوه، بادام و گردو، فتیر محلی و كشمش و ... شیرینی‌های سفره است.
در روستای برزیجان در مجمعی گندم بو داده و تخم‌مرغ می‌گذارند و معتقدند كه این غذاها متعلق به قره یا پیرزن است كه در موقع عید می‌آید و سهم خود را برمی‌دارد. علاوه بر آن نان‌های سوراخ‌دار می‌پزند و داخل مجمع می‌گذارند تا پیرزن بیاید و از آن بخورد.
در سفره‌های هفت‌سین مردم استان مركزی شمع یا چراغ نفتی باید آنقدر روشن بماند تا با تمام شدن سوخت، خود به خود خاموش شود. همچنین نانی كه بر سر سفره هفت‌سین به عنوان بركت در سال جدید گذاشته شده پس از تحویل سال بین افراد خانواده تقسیم و تناول می‌شود.
پختن رشته‌پلو در شب عید و سبزی‌پلو با ماهی در بین خانواده‌های استان مركزی بسیار مرسوم است. مردم استان مركزی، خوردن رشته‌پلو در شب عید و سیزده بدر را نشانه‌ای از پیوستگی رشته زندگی و محبت می‌دانند.
استان قزوین
مردم استان قزوین همراه خانه‌تكانی و نظافت به خانه‌تكانی دل‌های خود می‌پردازند. در روز عید با چیدن سفره‌های رنگین، پذیرای مهمانان خود می‌شوند.
آنها در سفره‌های پارچه‌ای قلمكار و ظروف رنگارنگ بلوری، انواع شیرینی‌های خانگی، انجیر، آلبالوی خیس شده، نخود، كشمش، نقل و نوعی توت كه با خمیر پودر پسته و بادام درست می‌كنند، می‌چینند.
استان سمنان
از جمله مراسم جالب مردم دیار قومس آیین ایام نوروز است كه ریشه در فرهنگ و آداب این منطقه دارد. صاحبخانه وقتی مژده بهار و نوروز را می‌شنود، انواع و اقسام خوراكی‌ها و شیرینی‌های نوروزی را به نوروز‌خوان‌ها می‌دهد.
این خوردنی‌ها عبارتند از هسته زردآلو، گندم، كنجد، شاهدانه بو داده، تخم‌مرغ پخته و رنگ كرده و... مردم در شب عید چراغی در منزل روشن می‌كنند كه باید تا صبح روشن بماند. شام آنها كشمش‌پلو است.
خوردن آن در این شب به نیت شیرین كام شدن اعضاء خانواده در تمام سال است. در صبح روز عید همه مردم با لباس‌های نو به دید و بازدید یكدیگر می‌روند و در همه خانه‌ها به بچه‌هائی كه به دیدنشان می‌آیند تخم‌مرغ پخته رنگ كرده و گردو یا چند سكه به عنوان عیدی می‌دهند.
برای خواندن بخش اول -جشن‌ها و آيين‌های نوروزی در ايران- اینجا کلیک کنید.
